Kültürel miras, toplumların kültürel zenginliğini ve geleneklerini geçmişten miras alarak geleceğe aktaran değerler bütünüdür. “Yaşayan miras” olarak da adlandırılan kültürel mirasın korunması ve geleceğe aktarılması, milletler için hayati öneme sahiptir. Kültürel değerlerini koruyarak yaşatan ve evrensel kültürle bağ kurabilen toplumlar, küreselleşen dünyada milli kimlikleriyle söz sahibi olabilirler.

Kültürün kuşaktan kuşağa aktarılmasında, sözlü ve yazılı eserler yanında renkler, motifler ve desenler de büyük öneme sahiptir. Geleneksel dokumalar, Türk insanının duygu ve düşünce dünyasını yansıtan çok zengin motif ve desen zenginliği barındırır. Kültürel hafızanın canlılığı bu değerlerin korunarak yaşatılması ve anlamlandırılmasıyla mümkündür.

Cumhurbaşkanımızın eşi Sayın Emine ERDOĞAN Hanımefendi himayesinde, İstanbul Beylerbeyi Sabancı Olgunlaşma Enstitüsü tarafından T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, T.C. Ticaret Bakanlığı ve İTHİB (İstanbul Tekstil Hammaddeleri İhracatçılar Birliği) desteğiyle hayata geçirilen “Türkiye Dokuma Atlası Projesi” Türk milletinin hafızasını oluşturan binlerce yıllık dokuma kültürünü, korumak, geliştirmek, toplumsal farkındalıkla kuşaktan kuşağa aktarmak ve dünyaya tanıtmak amacı ile oluşturulmuş bir kültür projesidir.

Günümüzden 9000 yıl önce Çatalhöyük’te başlayan Anadolu dokumacılığı, her çağda dünya dokuma ticaretine yön vermiştir. Orta Asya’dan gelerek ve Anadolu’nun yerel kültürleriyle zenginleşen Türk dokuma kültürü, son yıllarda geleneksel değerlerini hızla kaybetmekte ve çeşitli nedenlerle modernize edilerek aslından uzaklaşmaktadır.
“Türkiye Dokuma Atlası Projesi” ile Anadolu’nun dokuma kültürünün araştırılarak verilerin tek bir kaynakta toplanması; geleneksel dokumaların bölgesel hatta il bazında incelenmesi ve teknik yönden detaylandırılması sağlanacaktır. Yöresel dokumaların kimliklendirilmesi, kataloglanması, aslına uygun üretilmesi ve geleneksel yöntemlerle üretilmiş olanların korunmaya alınması projenin genel amacıdır. Proje kapsamında; coğrafi işaret tescilinin karakteristik tüm yöresel dokumalar için teşvik edilmesi, coğrafi işaret almış olan dokumaların standartlara uygun üretilmesi için çalışmaların yürütülmesi amaçlanmaktadır.

“Türkiye Dokuma Atlası Projesi”, Anadolu’nun sahip olduğu binlerce yıllık birikim ve potansiyelin uluslararası alanda ticaret, kültür ve sanatla buluşmasını sağlayacaktır. Türkiye’nin 21. yüzyıldaki güçlü tekstil ticaretinin köklerini oluşturan geleneksel dokumaları, çağdaş tasarımlarla “Türk markası” olarak dünyaya tanıtmak projenin öncelikli hedefi ve davetidir.

Geleneksel dokumaların tekstil ve moda sektörü ile buluşturulmasıyla yerel kalkınmanın sağlanması, “Dokuma Kültürü Rotaları” ve “Yaşayan Müzeler” oluşturularak kültür turizmine ve yerel kalkınmaya katkı sağlanması projenin ileriye dönük öncelikli hedefleri arasındadır.

• Geleneksel Türk el dokumalarını, coğrafi işaret, ham madde, dokuma ve boyama yönünden inceleyerek yün, pamuk, keten ve ipek gibi doğal elyaflarla oluşturduğumuz kültürel izleri takip etmek. Dokuma yöntemleri ve desen dilinde, küresel kültüre katabileceğimiz değerleri tespit etmek.
• Türk dokumacılığının kıymetli bir zanaat olarak yaşatılmasını sağlamanın yanı sıra, teknolojik değişim ve gelişmelerden faydalanarak dünya kumaş sektöründe fark yaratmak ve geleneksel dokumacılığın prestijli bir ticari faaliyete dönüşmesi ile yerel kalkınmaya katkı sağlamak.
• Doğal bitkisel boyama, yerel dokuma yöntemlerine işaret eden sergilemeler oluşturarak yerel ve uluslararası moda tasarımcılarının ve satın almacıların dikkatini çekmek ve bu dokumalara olan talebi arttırmak. Sürdürülebilir ve doğa dostu tekstil ürünlerinin geliştirilmesiyle çevreci yaklaşıma destek olmak.
• “Türk Dokuması” olarak belirlenen geleneksel dokumaların öncülüğünde, yerel ve küresel sergiler, atölyeler ve iş birlikleri tasarlamak, oluşturmak.
• Akademik iş birlikleriyle dokumaların araştırma ve geliştirme aşamalarını takip etmek.
• “Türk Dokuması” olarak hafızalarda yer etmesini önemsediğimiz; Antep Kutnu, Ankara Sofu, Şal Şapik, Rize Bezi /Feretiko, Ehram, Beledi ve Denizli Buldan dokumalarını dünyaya tanıtmak. Kutnu’ nun renk ve desenini, Ankara Sofu’nun yüzyıllarca tüm dünyanın tercih ettiği ipeksi yumuşaklığı, su iticiliği ile benzersiz yün dokuması özelliğini, Üsküdar Çatması’ nın desen ve renkleri ile ev tekstiline katacağı değeri, Denizli Buldan Bezi’ nin doğal boyalarla parlak, hafif ipek dokumasını, çağdaş kullanışlı tasarımlara dönüştürerek sergilemek.
• Anadolu dokuma kültürünü takip ederek tarih boyunca dokumacılığın merkezi olan Denizli, Bursa ve İstanbul başta olmak üzere, İpek Yolu üzerindeki şehirler, keten ve kenevirin öne çıktığı Karadeniz şehirleri, Erzurum, Siirt, Şırnak gibi yünlü dokuma yapılan şehirler arasında “Dokuma Kültürü Rotaları” ve “Yaşayan Müzeler” oluşturarak yerel kalkınmaya ve kültür turizmine katkıda bulunmak.

• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Müdürlüğü-Olgunlaşma Enstitüleri-Halk Eğitim Merkezleri
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı- Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü (ARAGEM)
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri- Müzeler
• T.C. Ticaret Bakanlığı
• TİM- Türkiye İhracatçılar Birliği
• İTHİB-İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçılar Birliği
• Marmara Üniversitesi, Tekstil Mühendisliği -Tekstil ve Yazma Eserler Konservasyon ve Restorasyon ARGE Laboratuvarı
• Yerel Yönetimler: Büyükşehir Belediyeleri, İl ve İlçe Belediyeleri
• Sivil Toplum Kuruluşları, Vakıflar ve Yerel Kadın Kooperatifleri

AKADEMİK DANIŞMA KURULU:

H. Hümeyra Şahin, Kültür Tarihçisi

Osmanlı Saray Dokumaları:

Prof. Dr. Hülya TEZCAN, Nişantaşı Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Moda ve Tekstil Bölümü Öğretim Üyesi, Topkapı Sarayı Müzesi Padişah Elbiseleri Bölümünden Emekli

Anadolu Geleneksel Dokumaları:

Prof. Dr. Aydın UĞURLU, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk Sanatları Bölümü Öğretim Üyesi

Prof. Dr. Mehmet AKALIN

Projeyi Düzenleyen Kurum Yetkilisi:

Yusuf GÜRLEK, İstanbul Beylerbeyi Sabancı Olgunlaşma Enstitüsü Müdürü

Proje Yürütme Kurulu:

Ayşe DİZMAN (Master of Arts), İstanbul Beylerbeyi Sabancı Olgunlaşma Enstitüsü/ Tasarım Departmanı Sorumlusu / Proje Koordinatörü

Dr. Öğr. Üyesi Servet Senem UĞURLU, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk Sanatları Bölümü

Dr. Meral ÖZOMAY, Marmara Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Tekstil ve Yazma Eserler Konservasyon ve Restorasyon AR-GE Merkez Laboratuvar Sorumlusu

Dr. Lale TEKİN GENÇ, İstanbul Bilgi Üniversitesi Moda Tekstil Tasarımı Öğretim Görevlisi.- Antropolog

Doç. Dr. Raşit GÜNDOĞDU, Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hamidiye Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Sosyal Hizmet ve Danışmanlık Bölümü- Osmanlı Arşivi Uzmanı

Dr.Ragsana HASANOVA, İstanbul Beylerbeyi Sabancı Olgunlaşma Enstitüsü Taşınabilir Kültür Varlıklarının Restorasyon ve Konservasyon Laboratuvarı Uzmanı -Konservatör-Restoratör

Dr. Nuray KOMSER, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü (ARAGEM) – Halk Bilimi Uzmanı

Proje Araştırma Ekibi:
İstanbul Beylerbeyi Sabancı Olgunlaşma Enstitüsü Araştırma Bölümü

Reyhan ÇELİK
Feyza ÇELİK
Esra ÖZKEN
Melis BAYCAN
Nurcan ACARÇAĞ
Edanur ÖZTÜRK